konstitusyon ng pilipinas artikulo 13

 katarungang panlipunan at mga karapatang pantao

seksiyon 1 dapat pag ukulan ng kongreso ng pinakamataas na prayoriti ang pagsasabatas  ng mga hakbangin na mgangalaga at magpapatingkad sa karapatan ng lahat ng mga mamamayan sadignidad na pantao  magbabawas sa di pagkakapantay pantay na panlipunan  pangkabuhayan at pampulitika at pagpawi sa mga di pagkakpantay pantay na pangkalinangan sa pamamagitan ng ekwitableng pagpapalaganap ng kayamanan at kapangyarihang pampulitika para sa kabutihan ng lahat tungo sa mga mithiing ito dapat regulahin ng estado ang pagtatamo pagmamay ari  paggamit  at paglilipat ng ari arian at ng mga bunga nito

seksiyon 2 dapat na kalakip sa pagtataguyod n karunungang panlipunan ang komitment sa paghkha ng mga pagkakataong ekonomiko na nasasalig sa kalayaan sa pagpapatiuna sa pagtitiwala sa sariling kakayahan

paggawa

seksiyon 3 dapat magkaloob ang estado ng lubos na proteksiyon sa paggawa sa lokal at sa ibayong dagat organisado at di organisado at dapat itaguyod ang puspusang employment at pantay na mga pagkakataon sa employment para sa lahat PESO DOLE  dapat nitong  garantiyahan ang mga karapatan ng lahat ng mga manggagawa na magtatag ng sariling organisayon sama samang pakikipagkasundo at negosasyon mapayapa at magkakaugnay na pagkilos kasama ang karapatang magwelga nang naalinsunod sa batas KMU (partylist?)dapat na may karapatan sila sa katatagan sa trabaho sa makataong mga kalagayan sa trabaho  at sa sahod  na sapat ikabuhay dapat din silang lumahok sa mga proseso ng pagbabalangkas ng patakaran at desisyon na may kinalaman sa kanilang mga karapatan at benepisyo ayon sa maaaring itadhana ng batas   

dapat itaguyod ng estado ang prinsipyong hatiang pananagutan ng mga mangagagawa at mga employer at ang kinatigang paggamit ng boluntaryong mga pamamaraan ng pagsasa ayos sa mga hidwaan  kabilang ang konsilasyong at dapat ipatupadang pagtalima rito ng isat isa upang maisulong ang katiwasayang industiyal SSS kontribusyon hati  dapat regulahin ng estado ang ugnayan ng mga maggagawa at mga employer dahil sa pagkilala sa karapatan ng paggawa sa karampatang kaparte nito sa mga bunga ng produksiyon at sakarapatan ng mga negosyo sa makatwirang tubo sa pamumuhunan at sa paglawak at paglago

repormang pansakahan at panlikas nakayamanan

seksiyon 4 dapat magsagawa ang estado  sa pamamagitan ng batas  ng programa sa repormang pansakahan na nakasalig sa karapatanng mga magsasaka at sa mga regular na maggagawa  sa bukid na mga walang lupa  na tuwiran o sama samang  mag may ari ng mga lupangkanilang sinasaka o sa kalagayan  ng iba pang mga mangagawa sa bukid tumanggap ng karampatang kaparte sa mga bunga niyon  tungo sa layuning ito dapat magpasigla at magsagawa ang estado ng makatwirang pamamahagi ng lahat ng mga lupang pansakahan na sasailalim sa mga prayoriti at sa katwirang mapananatiling mga sukat na maaaring itakda ng kongreso na nag sasa alang alang sa mga konsiderasyon pangekolodyi pang kaunlaran o pangkamakatarungan at batay sa pagbabayad ng makatwirangkabayaran dapat igalang ng estado ang mga karapatan ng maliliit na may ari ng lupa sa pagtatakda ng mga retensiyon limit  dapat  ding maglaan ang estado ng mga sensitibo para sa boluntaryong pagbababahagi ng lupa "amelyar"

seksiyon 5 dapat kilalanin ng estado ang karapatan ng mga magsasaka mga manggagawa sa bukid at mga may ari ng lupa gayon din ng mga magsasakana lumahok sa pagpaplano pagbuo at pamamahala ng programa at dapat maglaan ng suporta sa pagsasaka sa pamamagitan ng angkop na teknolohiya at pananaliksik at sapat na mga linkuran sa pananalapi produksiyon pangsa pamilihan at iba pang mga lingkuran pantulong"levie fund"

seksiyon 6 dapat ipatupad ng estado ang mga simulain ng repormang pansakahan  o stewardship kailanmat mapairal nang naalinsunod sa batas sa pamamahagi o paggamit  ng iba pang mga likas na kayamanan  kasama ang mga lupaing pambayan na angkop sa pagsasaka sa ilalim ng pamumuwisan o konsesyon  batay sa karapatang nauuna mga karapatan sa homested ng maliliit na nananahanan at mga karapatan ng nga katutubong mga pamayanan sa kanilang minanang lupain  maaaring ipanahanan ng estado ang mga magsasakang walanglupa at ang mga maggagawa sa bukid sa sarili nitong mga lupaing pansakahan na ipinamahagi sa kanila sa paraang itinakda ng batas

seksiyon 7 dapat pangalagaan ng estado ang mga karapatan ng mga mangingisdang tawid buhay lalu na ng mga lokal na pamayanan sa may pagtatanging paggamit ng mga kayamanan sa tubig at sa pangisdaan na para sa lahat kapwa sa mga katubigang panloob at sa dagat  dapat na maglaan ito ng suporta sa mga mangingisdang iyon sa pamamagitan ng angkop na teknolohiya at pananaliksik  sapat na tulong na nauukol sa pananalapi produksiyon at pagsasapamilihan  at iba pang mga lingkuran dapat ding pangalagaan paunlarin at ikonserba ng estado ang mga kayamanang iyon  dapat umabot ang pangngalaga s mga pangisdaan sa dagat ng mgamangingisdang tawid buhay laban sa pagpasok ng dayuhan  dapat tumanggap ang mga manggagawa sa pangisdaan ng karampatang kaparte sa kanilang pagtatrabaho sapakinabang sa mga kayamanan sa tubig at pangisdaan 

seksiyon 8  dapat maglaan ang estado ng mga insentibo sa mgamay ari ng lupa sa pamumuhunan ng tinanggap na kabayaran sa programa sa repormang pansakahan upang itaguyod ang industralisasyon lumikha ng mga hanapbuhay  at isa pribado ang mga negosyo ng sektor publiko ang mga kasangkapan pampananalapi na ginamit na kabayaran sa kanilang mga lupain ay dapat tanggaping ikwity sa kanilang pinilingg mga negosyo

reporma sa lupang urban at sa pabahay

seksiyon 9 dapatmgsagawa ang estado sa pamamagitan ng bats at para sa kabutihan ng lahat sa pakikipagtungan sa pribadong sektor ng patuluyang programa sareporma sa lupang urban "railroad"

at sa pabahay na magbigay  ng makakayanang disenteng pabahay at mga pangunahing paglilingkod sa mga mamamayan dukha at walng tahanan sa mga sentrong  urban at mga panahanang pook  dapat ding itaguyod nito ang sapat na mgapagkakataon sa hanapbuhay sa mga mamamayang  iyon  dapat igalang ng estado ang mga karapatan  ng mga may ari ng maliliit na ari arian sa implementasyon ng programang iyon

seksiyon 10 hindi dapat paalisin ni gibain ang kanilang mga tirahan ng nagsisipanirahan  na mga dukhang urban o rural maliban kung naaayon sa batas at sa paraang makaturangan at makatao

hindi dapat ilipat ng tirahan ang nagsisipanirahan na mga dukhang urban o rural nang walang sapat na pakikipagsanggunian sa kanila at sa mga pamayanang paglilipatan sa kanila

kalusugan

seksiyon 11 dapat magsagawa ang estado ng pinag isa at komprehensibong lapit sa pagpapaunlad ng kalusugan na magbibigay ng mga pangunahing pangangailangan mga lingkurang pankalusugan "health center DOH" at iba pang mga lingkuran panlipunan na makakayanan ng lahat ng mga mamamayan dapat magkaroon ng prayoriti para sa mga pangangailangan ng mahihirap na may sakit matatanda may kapansanan mga babae at mga bata dapat sikapin ng estado na makapagkaloob ng libreng pangagamot sa mga pulubi

seksiyon 12 dapat mgatatag atmapanantili ang estado ng mabisan sistema ng pangangasiwa sa pagkain at gamot at magsagawa ng angkop na pagpapaunlad at pananaliksik sa laang bibig sa kalusugan na tumutugon sa mga pangangailangan at suliranin sa kalusugan ng bansa  PHILHEALTH

seksiyon 13 dapat magtatag ang estado ng isang natatanging tanggapan para sa mga taong baldado para sa kanilang mga rehabilitasyon sariling pagpapaunlad at pagtitiwala sa sariling kakayahan at sa kanilang pakikiisa sa kabuuang daloy ng lipunan PWD department DSWD       

kababaihan

seksiyon 14 dapat pangalagaan ng estado ang mga kababaihang nagtatrabaho sa pamamagitan ng paglalaan ng ligtas at nakapagpapalusog na mga kalagayan sapagtatrabaho na nagsasaalang alang  ng kanilang mga gawain bilang ina at mga kaluwagan at mga pagkakataon na nagpapatingkad sa kanilang ikagagaling at ikagiginhawa upang matamo ang kanilang ganap na potensiyal sa paglilingkod sa bansa OWWA

ang bahaging ginampanan at mga karapatan ng mga organisayon ng sambayanan

seksiyon 15 dapat igalang ng estado ang bahaging ginagampanan ng malayang mga organisasyon ng sambayanan upang matamo at mapangalagaan ng mga taong bayan sa loob ng balangkas na demokratiko ang kanilang lehitimo at sama samang mga interes at hangarin sa pamamagitan ng paraang mapayapa at naayon sa batas  ang mga organisayong ng sambayanan ay mga asosasyon bona fide ng mga mamamayan na may subok na kakayahang itaguyod ang kapakanang pambayan at may makikilalang pamiminuno kasapian at istraktura  LGU?

seksiyon 16 hindi dapat bawahan ang karapatan ng sambayanan at ng kanilang mga organisayon sa mabisa atmakatwirang pakikilahok sa lahat ng mga antas ng pagpapasyang panlipunan pampulitika atpangkabuhayan  dapat padaliin  ng estado sa pamamagitan ng batas ang pagtatatag ng sapat na mga pamamaraan sa pakikipagsangunian

mga karapatang pantao

ang komisyon sa mga karapatangpantao

seksiyon 17 (1) nililikha sa pamamagitan nito ang isang malayang tangagapan na tatawaging komisyo ng mga karapatang pantao commission of human rights

seksiyon 17 (2) ang komisyon ay dapat buuin ng isang tagapangulo at apat na mga  kagawad na kinakialngang mga katutubong inaanak na mamamayan ng pilipinas at ang mayorya nito ay dapat sa mga kabilang sa phlippine bar dapat itadhana ng batas ang taning na panahon ng panunungkulan at iba pang mga kwalipikasyon at mga dis abiliti ng mga kagawad ng komisyon  PAO

seksiyon 17 (3) hanggat hindi nabubuo ang komisyong ito ang kasalukuyang pampanguluhang komite  sa mga karapatang pantao ay dapat magpatuloy sa pagtupad ng kasalukuyang mga gawain at kapangyarihan nito

seksiyon 17 (4) dapat na kusa at regular na ipalabas ang pinagtibay na taunang laang gugulin ng komisyon

seksiyon 18 dapat magkaroon ang komisyon sa mga karapatang pantao ng sumusunod na mga kapangyarihan at mga gawain

seksiyon 18 (1) magsiyasat sa kusa nito o sa sumbong ng alin mang panig ng lahat ng mga uri  ng mga paglabag sa mga karapatang pantao na kinapapalooban ng mga karapatang sibil at pulitikal

seksiyon 18 (2) maglagda ng mga panuntunan sa pamamalakad at mga tuntunin ng pamamaraan nito at mag harap ng sakdal na paglapastangan ukol sa mga paglabag dito nang naalinsunod sa mga tuntunin ng hukuman 

seksiyon 18 (3) magtakda ng angkop na mga hakbangin na naaayon  sa batas para sa pangangalaga ng mga karapatang pantao ng lahat ng mga tao sa pilipinas at gayon din ng mga pilipino na naninirahan sa ibang bansa  at magtakda ng mga pangkang hakbangin at mga paglilingkod na tulong legal sa mga kulang palad na ang mga karapatang pantao ay nilabag o nangangailangan ng proteksiyon

seksiyon 18 (4) tumupad ng mga kapangyarihan sapagdalaw sa mga piitan mga bilangguan  mga pasilidad na detensyon

seksiyon 18 (5) magtatag ng patuluyang programa sa pananaliksik edukasyon at impormasyon upang mapatingkad ang paggalang sa pagkakapangunahin ng mga karapatang pantao

seksiyon 18 (6) magrekomenda sa kongreso ng mabisang mga hakbangin upang maitaguyod ang mga karapatang pantao  at maglaan para sa mga bayad pinsala sa mga biktima o sa kanilang mga pamilya ng mga paglabag sa mga karapatang pantao

seksiyon 18 (7) subaybayan ang pagtalima ng pamahalaan ng pilipinas sa mga pananagutan sa pandaigdig na kasunduang bansa hinggil samga karapatang pantao

seksiyon 18 (8) magkaloob ng imyunity sapag uusig sa sinomang tao na ang testimonyo o ang pag iingat ng mga dokumento o iba pang ebidensiya ay kinakailangan o nakaluluwag sa pagtiyak ng katotohanan sa alinmang pagsisiyasat na isinagawa nito o sa ilalim ng awtoridad nito

seksiyon 18 (9)  hilingin ang tulong ng alinmang kagawaran kawanihan tanggapan o sangay sa pagtupad ng mga gawain nito

seksiyon 18 (10)  humirang ng mga pinuno at kawani nito nang naaayon sa batas at

seksiyon 18 (11) tumupad ng iba pang tungkulin at mga gawain na maaaring itakda ng batas seksiyon 

seksiyon19  maaaring magtadhana ang kongreso para sa iba pang mga kaso ng paglabag sa mga karapatang pantao na dapat masaklaw ng awtoridad ng komisyon na nag sasaalang alang sa mga rekomendasyon nito